Improwizacja inspirowana Księgą Niepokoju Fernando Pessoi
Improvised act inspired by The Book of Disquiet by Fernando Pessoa
13.01.2018 PROZA
Michał Sember gitara elektryczna / electric guitar
Michał Rupniewski skrzypce, klarnet / violin, clarinet
Ryszard Lubieniecki akordeon, taśmy / accordion, tapes
Zosia Ilnicka flet, flet altowy / flute, alto flute
Jakub Wosik skrzypce / violin
Emilio Gordoa instrumenty perkusyjne / percussion
Lena Czerniawska rysunek / live drawing
Anna Bogdanowicz ruch / movement
fot. Maciej Szłapka
Księga Niepokoju spisana przez Bernardo Soaresa Fernando Pessoi to wątpliwa i niepewna całość, wyjęta z kufra z klkudziesięcioma tysiącami zapisanych, luźnych stron, które Pessoa zostawił po śmierci. Pierwotną jej wersję stanowi 350 stron tekstu opatrzonych inicjałami B.S.
Bernardo Soares, księgowy z Lizbony, to jeden z wielu „heteronimów” Pessoi – czyli kilkudziesięciu wymyślonych przez niego fikcyjnych postaci, obdarzonych historią, fizjonomią, stylistyką literacką, poglądami i preferencjami. Pessoa oddawał heteronimom autorstwo swoich poszczególnych tekstów, pisał w ich imieniu. Księga Niepokoju, to ksiega właściwie nieistniejąca i, jak to określa Richard Zenith, badacz i tłumacz na język angielski, niemożliwa. Mamy przed sobą zestaw składników: drzwi i okien, bez połogi i planu architektonicznego.
Tytułowy Niepokój dotyczy zaostrzonej świadomości nieustannej zmiany, niestabilności rzeczy i zdarzeń: Soares (czy Pessoa pod postacią Soaresa?) przygląda się przechodniom, współpracownikom, porom dnia i roku z głęboką niepewnością co do realności własnych doświadczeń, własnej tożsamości, a nawet własnego istnienia. Adam Philips (brytyjski psychoterapeuta) pisze: „Ponieważ Pessoa nie odnalazł swojego głosu, lecz wiele swoich głosów, nigdy nie wpadł w pułapkę posiadania pełnej pewności tego, co robi; nie musiał imitować samego siebie, aby pisać dalej”
Struktura i sposób powstania Księgi stał się dla nas zaproszeniem do ponownego rozłożenia na części i poskładania tej mozaiki za pomocą własnych, narzędzi i odniesień. Naturalne i wspólne dla nas medium czyli improwizacja, rozumiana jako odsłonięcie procesu tworzenia, przesunięcie uwagi z efektu na proces, jest, w naszym odczuciu, trafnym kluczem interpretacynjym w odpowiedzi na zapiski Pessoi, jego historię i sposób powstania Księgi. Rezultatem jest działanie, które, w zależności od przełożenia akcentu, może być odbierane jako spektakl, koncert lub czytanie perfomatywne.
„Wszystko, co człowiek stwierdza lub wyraża jest notatką na marginesie całkowicie wymazanego tekstu. Możemy na podstawie notatki zgadywać, jaka była mniej więcej istota tekstu, ale zawsze pozostaje pewna wątpliwość, a możliwych znaczeń jest wiele".
Niespójność, notoryczne i celowe kwestionowanie , podważanie przed chwilą postawionego znaku, gestu, dźwięku – jako struktura; wątpliwość jako narzędzie; hybryda jako postać; tekst jako partytura; wprawiona w ruch kolekcja fragmentów jako jedyna możliwa całość.
--------------------------
The Book of Disquiet by Bernardo Soares by Fernando Pessoa is a dubious and uncertain whole, found after his death in a trunk with several dozen thousands of pages, among which was an envelope with 350 fragments signed with the initials B.S.. Bernardo Soares, a bookkeeper from Lisbon, is one of Pessoa's 'heteronyms', i.e. one of around eighty fictional characters, endowed with history, physiognomy, specific literary style, set of beliefs and preferences. Pessoa would give away the authorship of his writings to them, or he wrote on their behalf. In the words of Richard Zenith (the editor of the most reliable Portugese version and translator into English) „The Book of Disquiet (…) never existed, strictly speaking, and can never exist. What we have here isn't a book but its subversion and negation: the ingredients for a book whose recipe is to keep sifting, (…) the rooms and windows to build a book but no floor plan, and no floor”.
The word 'disquiet' refers to the acute awareness of constant change, restlessness and uncertainty present everywhere. Soares (or Pessoa as Soares?) is looking at pedestrians, co-workers, the seasons, the times of day, unsure of the reality of his own experience, his own identity and even his existence. Adam Phillips (British psychotherapist and author) puts it that way: "Because he did not find his voice, but his voices, Pessoa never fell into the trap of knowing what he was doing; he didn't need to imitate himself to keep writing."
The structure of, and the history behind, The Book has become, for us, an invitation to reassemble the pieces of this mosaic, using our own tools and points of reference. Improvisation is a natural and common way for this group of performers, and improvisation, understood as a deliberate reveling in / unraveling / revealing of the „making-of”, and shifting the emphasis from the effect onto the process, seems an appropriate interpretational key for responding to Pessoa's bits and pieces of texts, to his history and that of The Book. Depending on the shifting of emphasis, the result of our work can be seen as a performance, a concert or performative reading.
“Everything stated or expressed by man is a note in the margin of a completely erased text. From what's in the notes we can extract the gist of what must have been in the text, but there's always a doubt, and the possible meanings are many.”
Inconsistency, notorious and deliberate questioning, undoing the already placed sign, gesture or sound – as a structure; doubt as a tool; hybrid as a character; text as a notation; a collection of fragments set in motion - as the only possible whole.
